Waarom een cursus stemacteren

Je hebt interesse in het voiceover-vak

Jolanda Bayens

Leren stemacteren? Waarschijnlijk heb je al een beetje rondgekeken op het internet om te kijken wat er zoal aan cursussen wordt aangeboden. En misschien heb je ook advies gevraagd aan een voiceover of stemacteur.

Maar laten we eens beginnen bij het begin. Jouw stem! Want hoe werkt die eigenlijk? Kijk hier naar een Engelstalig filmpje over de werking van de stem.

Sommige voiceovers hebben  kritiek op collega’s die coaching,  cursussen en/of  workshops stemacteren aanbieden. Hieronder ga ik in op die kritiek. Uiteraard spreek ik vanuit mijn eigen ervaringen en geef ik mijn persoonlijke mening. Ook vertel ik hoe dingen gaan bij het Voiceovercollege in Amsterdam – Zwaagdijk – Hilversum.

  • Wat is het verschil tussen stemacteren en een voiceover inspreken?
  • Ik heb zelf nooit een cursus gedaan, dus een cursus is niet nodig
  • Cursisten zijn na afloop van de opleiding niet goed voorbereid op de markt.
  • Voiceovers die cursussen aanbieden doen dat om wat bij te verdienen.
  • Stemmenbureaus waar je voor geld een demo kan maken deugen niet.
  • Je bent geen voiceover omdat je een cursus gedaan hebt.
  • Je hebt niets aan een eendaagse workshop
  • Je kunt beter als vrijwilliger aan de slag gaan bij een lokale omroep.
  • Je hebt niets aan het certificaat dat je aan het einde van de cursus krijgt.
  • Voiceover-cursussen verpesten de markt want er komen veel te veel ‘stemmen’.
  • Je komt er als nieuweling niet tussen.

Ik zal stap voor stap antwoord geven op deze vragen en stellingen.

“Wat is het verschil tussen stemacteren en een voiceover inspreken?”

In allebei de gevallen gaat het om acteren. Het is daarom een misverstand om te denken dat een voice-over niet acteert. Want voor iedere opdracht spreekt de voiceover vanuit een andere rol. Het echte verschil zit ‘m in de manier van stemgebruik. Een stemacteur spreekt vooral karakters in voor bijvoorbeeld tekenfilms, games, speelgoed en spelletjes etc. De stem wordt daarvoor meer verdraaid. Er is echter heel veel overlap. Daarom worden de termen stemacteur/stemactrice en voice-over vaak door elkaar gebruikt.

“Ik heb zelf nooit een cursus gedaan, dus een cursus is niet nodig”

Het klopt dat veel bekende stemmen nooit een cursus hebben gedaan. Zij hebben het vak elders geleerd. Tot 20 jaar geleden waren er ook bijna geen cursussen. Maar vergeet niet dat veel van de mensen die dit beweren wél een opleiding hebben gedaan waarbij ‘inspreken’ een onderdeel van de lesstof was. Denk daarbij aan de school voor de journalistiek of de toneelschool. Verder zijn er veel voiceovers die ooit begonnen zijn als redacteur bij bijvoorbeeld een regionale omroep en kregen op die manier de kans én de tijd om het vak te leren. Ze kregen coaching van ervaren collega’s. Let wel, alle professionele stemmen hebben 1 ding gemeen: talent voor het vak!

“Cursisten zijn na afloop van de opleiding niet goed voorbereid op de markt”

Een goede cursus maakt ruimte om deelnemers voor te bereiden op de markt. Helaas gebeurt dat niet altijd. Er zijn collega voiceovers die stem-coaching aanbieden. Zij hebben meestal alleen maar aandacht voor de techniek van het inspreken. Ze leren je wat trukjes, doen articulatie-oefeningen en…. Mensen die kiezen voor dergelijke coaching alleen, komen inderdaad vaak niet goed beslagen ten ijs. Daarom is het erg belangrijk dat je goed rond kijkt voordat je een keuze voor een bepaalde cursus of coaching maakt. Als je het opleidingstraject bij het Voiceovercollege hebt voltooid, kan je een professionele demo laten maken bij ons. Daarmee wordt je huisstem bij studio Westerhonk en Commercialwinkel.nl.

Zelf geef ik tijdens mijn cursussen veel informatie over de markt. Wat wordt er van een voiceover verwacht? Wanneer kan je de stap maken en jezelf als voiceover aanbieden? Hoe moet je onderhandelen? Hoe ga je om met regie? Maar ook leer ik mijn cursisten hoe een productie tot stand komt. Daarom ook is Henri Haan van ‘Het Media Atelier’ een vaste gast tijdens iedere vervolgcursus. Hij vertelt de cursisten over zijn werk en wat hij als opdrachtgever van een voiceover verwacht.

“Voiceovers die cursussen aanbieden doen dat om wat bij te verdienen”

Dat zal zo af en toe zeker het geval zijn (zie mijn opmerkingen hierboven). Ik ken gevallen van mensen die tientallen sessies hebben gevolgd en nog altijd niet kunnen inspreken. Hun ‘coach’ was A: gewoonweg geen goede coach. Of B: hij/zij vond de inkomsten belangrijker dan eerlijk zeggen dat de cursist niet voldoende vaardigheden/talent heeft voor het vak van voiceover.

Waarom ik les geef in stemacteren? Omdat ik het geweldig vind om kennis te delen. En kennis (zo heb ik geleerd van mijn docent economie) moet je niet zomaar weggeven. Per slot van rekening is het mij ook niet aan komen waaien. Natuurlijk kost het volgen van een cursus geld. Om een cursus te kunnen geven worden er kosten gemaakt: voor het huren/onderhouden van de leslocatie, het maken van lesmateriaal, het aanschaffen van techniek, het inhuren van gastdocenten en niet te vergeten de tijd die het kost om het huiswerk van cursisten te beoordelen. En ja, net als ieder ander moet ook ik zorgen voor brood op de plank. Daar schaam ik mijzelf echt niet voor. Vergeet niet: de voiceovers die commentaar hebben op collega’s die cursussen aanbieden doen hun werk ook niet gratis.

“Stemmenbureaus waar je voor geld een demo kan opnemen deugen niet”

Het lijkt zo mooi: je geeft je op voor een stemtest, betaalt een bedrag en komt dan automatisch in het stemmenbestand van een bureau te staan. Helaas is de realiteit anders! Omdat je geen ervaring hebt is het niveau van je stemtest/demo niet goed genoeg om interessant gevonden te worden door opdrachtgevers. Je bent je geld dus kwijt en een illusie armer, want de kans dat je ooit een opdracht krijgt is nihil. Ik raad iedereen dan ook sterk af te betalen voor een stemtest bij een stemmen- en/of castingbureau.

Maar als beginnend voiceover wil je toch laten horen wat je kunt. Met alleen een mooie mail krijg je geen klussen. Dus een demo is wel nodig. Ik raad je aan om dat niet op eigen houtje te doen. Zeker als je geen weet van techniek hebt. Bij het Voiceovercollege is het mogelijk om na afloop van de vervolgcursus stemacteren een demo te laten maken. Je krijgt regie en de teksten zijn speciaal voor jou geschreven. Wil je ergens anders een demo laten maken, ga dan eerst op zoek bij jou in de buurt of op het internet naar geluidsstudio’s. Vergelijk niet alleen de prijzen, kijk ook naar de ervaring van de persoon met wie je de demo gaat maken.

“Je bent geen voiceover omdat je een cursus gedaan hebt”

Dat is helemaal waar! Je bent nog geen voetballer omdat je tegen een bal kan trappen en 2 keer in de week naar de training gaat. Een professionele voetballer heeft jaren moeten trainen, leren en heel hard werken. Hij is meer dan goed in wat hij doet en weet dat hij altijd moet blijven werken, trainen en leren om op niveau te blijven. En dat is voor een voiceover niet anders! Omdat veel mensen ‘dromen’ over een carrière als stemacteur/voiceover geef ik regelmatig de workshop introductie stemacteren. Met de nadruk op introductie. Tijdens zo’n middag geef ik heel veel informatie over het vak en gaan de deelnemers aan de slag met teksten. Ze krijgen tips en aanwijzingen. Zo komen ze er achter dat wat op tv of radio heel simpel klinkt, in werkelijkheid toch niet zo gemakkelijk is. En eerlijk is eerlijk, heel veel deelnemers geven na zo’n middag toe dat ze het erg leuk vonden, maar dat het vak toch niet voor hen is weggelegd.

“Je hebt niets aan een eendaagse workshop”

Als je denkt dat je na het volgen van een workshop van 1 dag (deel) aan de slag kan als voiceover/stemacteur, dan heb je het niet helemaal goed begrepen. Wij geven volledige cursussen én de ‘workshop introductie stemacteren’ met de nadruk op introductie. Een kennismaking dus.  Een voiceover/stemacteur is een vakvrouw-vakman. En zoals je weet kost het leren van een vak tijd. Dus naast het volgen van een cursus en/of lessen, is het belangrijk dat je heel veel oefent.

“Je kunt beter als vrijwilliger aan de slag gaan bij een lokale omroep”

Het is volgens mij meer een kwestie van ‘én én’. Zelf ben ik ooit begonnen bij een lokale omroep. En ik vond het geweldig. Dat was de plek waar ik er achter kwam dat ik voiceover/stemactrice wilde worden. En natuurlijk waren daar mensen die mij een beetje op weg konden helpen. Maar als ik eerlijk ben was het met mij nooit wat geworden als ik daar was blijven hangen. Het meeste heb ik geleerd door mijn werk als nieuwslezer bij Novumnieuws en door de training die ik van verschillende collega’s gekregen heb. Want hoe goed bedoeld ook, de tips en aanwijzingen die ik bij de lokale omroep kreeg sloegen soms kant noch wal (dat weet ik nu). Een lokale omroep is wél de aangewezen plek om het geleerde direct in praktijk te brengen. Tegenwoordig geef ik regelmatig trainingen bij lokale omroepen. Daar geniet ik van, want met elkaar maken we de uitzendingen nog beter.

“Je hebt niets aan het certificaat dat je aan het einde van de cursus krijgt”

Er bestaat geen officieel diploma voiceover/stemacteren. Het certificaat dat mensen na afloop van de cursus van mij krijgen is puur en alleen een aandenken. En dat weten alle cursisten heel goed. Er is tot nog toe niemand geweest die zich met het certificaat onder de arm heeft aangemeld bij een stemmenbureau. Toch zijn oud-cursisten vaak heel trots op hun certificaat. Want ze hebben er hard voor gewerkt!

“Voiceover-cursussen verpesten de markt want er komen veel te veel stemmen”

Grappig dat voiceovers dat zeggen. Zijn ze soms bang inkomsten te verliezen? Ik heb zelfs wel eens te horen gekregen dat ik mijn eigen concurrentie aan het opleiden ben! Vreemd, want met de komst van internet is er alleen maar meer werk bijgekomen. Denk maar eens aan alles dat wordt ingesproken. Dat zijn niet alleen maar commercials en tekenfilms, maar ook navigatie, telefoonsystemen, audioboeken, e-learning, instructies, promo’s, jingles, audiotours, games, speelgoed, app’s, documentaires, lesmateriaal en meer!

“Je komt er als nieuweling niet tussen”

Al die voiceovers en stemacteurs die je regelmatig hoort, waren allemaal ooit zelf ‘nieuweling’.

Is het gemakkelijk om er als nieuweling tussen te komen? Hierop antwoord ik met een tegenvraag: is het gemakkelijk om prof-voetballer te worden? Of filmacteur, popster, tv presentator, concertpianist….. Nogmaals, op de allereerste plaats moet je talent en de juiste vaardigheden hebben. En vervolgens moet je leren, oefenen en nog veel meer oefenen. Net als die prof-voetballer, concertpianist, filmacteur, popster en tv presentator. En daar kan ik je bij helpen (want zeg nou zelf, je moet wel weten hóe je moet oefenen). En begin gewoon bij het begin, met de workshop introductie stemacteren

En oh ja. Als ik denk dat het er voor jou echt niet in zit, dan krijg je dat gewoon van ons te horen.

Hoe zit het met je kansen op de markt?

Hoe hoog leg jij de lat? Je ziet die commercial wel eens op tv. Een aanbieder van opleidingen die vraagt: “Hoe hoog leg jij de lat?” Het is een eerlijke commercial, want wat zij zeggen is: “Wij bieden de stof en de kennis, wat jij daar mee doet is afhankelijk van jouw ambities.” Precies zoals het is met het leren stemacteren en voiceovers inspreken. Natuurlijk staat talent voorop! Toch is het zo dat talentvolle mensen soms geen steek verder komen terwijl mensen met minder talent wél de top halen. Hoe kan dat? Natuurlijk ben ik niet alwetend, toch denk ik het antwoord hierop wel te weten: Motivatie! Hoe graag wil jij iets en wat heb je daar voor over? Als je iets écht heel graag wilt dan heb je er heel veel voor over. En heel veel, wil in dit vak vooral zeggen: oefenen oefenen, oefenen en oefenen. Én kritisch op jezelf durven zijn. Nooit zomaar tevreden zijn en altijd nog beter willen presteren. Daarom ben ik aanhanger van de tienduizend uren regel uit de topsport. Bij mij heeft het gewerkt en blijft het werken.

Jolanda Bayens is voiceover/stemactrice en docent stemacteren bij het Voiceovercollege in Amsterdam